گیاهان مانند انسان به خواب می روند؟ - وبلاگ علیپور رحمتی

نوروبیولوژی گیاهی رشته ای روبه رشد است که در کوشش برای کشف مسیرهایی است که گیاهان ازطریق آن ها می توانند محیطشان را درک نمایند و بر این اساس، مورفولوژی و فیزیولوژی خود را تغییر دهند. این علم واکنش های منفی زیادی را برانگیخته است؛ زیرا بعضی پژوهشگران استدلال می نمایند که چنین تغییراتی به معنای وجود شناخت یا خودآگاهی نیست؛ اما درباره ناخودآگاه چطور؟

گیاهان مانند انسان ها نمی خوابند؛ اما مانند انسان ها هنگام شب کمتر فعالیت می نمایند. گیاهان ریتم شبانه روزی خود را دارند و ساعت درونی شان از نشانه های محیطی و شیمیایی برای تمایز شب از روز استفاده می نماید. گیاهان حتی مانند بعضی جانوران می توانند با طلوع خورشید بیدار می شوند.

بیدارشدن گیاهان به لطف رادیوسنج حرارتی زیست بوم در ایستگاه فضایی (ECOSTRESS) از فضا دیده شد. این ابزار که در ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) قرار گرفته است، با مقدار گیری دما و ردیابی فرایندهایی مثل تبخیر و تعرق، می تواند سلامت پوششی گیاهی روی زمین را آنالیز کند.

تصاویر دریافتی از فضا در سال 2019 نشان دادند که چگونه گیاهان نزدیک دریاچه سوپریور در ایالات متحده، می توانند افزایش فعالیت را در وقت صبح هنگام بیدارشدن افزایش دهند. بعلاوه براساس یافته های دانشمندان ISS، گیاهان نزدیک به مرز آبی صبح زود از خواب بیدار می شوند و علائم فعالیت را زودتر از گیاهان دور از آب نشان می دهند.

سه رنگ، زمان های متفاوت ثبت شده ECOSTRESS را با سایه های تاریکی نشان می دهند که نشانه فعالیت گیاهی بیشتر هستند.

حال این سؤال مطرح می گردد که اگر گیاهان بیدار می شوند، آیا می توانیم آن ها را به خواب ببریم؟ این هدفی است که استفانو مانکوزویِ گیاه شناس در پی آن است. مشاهده جالبی که مانکوزو را به جست وجوی شواهدی از هوش گیاه واداشت، ریشه ای در حال رشد حول محور مانع بود. مانکوزو با فیلم برداری از حرکت گیاه نشان داد که گیاه برای تشخیص مسیر رشد بهتر به لمس مانع نیازی ندارد، پس از کجا می دانست که باید حرکت کند؟

حرکت گیاه عجیب به نظر می رسد؛ اما رایج تر از چیزی است که مردم تصور می نمایند. این حرکت با سرعتی کسل نماینده برای مخاطب رخ می دهد؛ مگر اینکه گیاهی مثل ونوس مگس خوار داشته باشید. مستند سیاره سبز دیوید اتنبرو با نمایش تصاویری از گیاهان که اغلب هرگز نمی توانیم ببینیم، نشان می دهد که چگونه گیاهان می توانند بر سر نور خورشید درگیر شوند و برای حذف رقیب از تاکتیک هایی استفاده نمایند که از نگاه ما انسان ها کثیف محسوب می شوند. از این می توانید بخشی از این مستند را ببینید.

استفانو مانکوزو

چنین مشاهده هایی مانکوزو را بر آن داشت تا پرسش هایی را درباره احتمال وجود خودآگاهی در گیاهان مطرح کند. به باور وی، اثبات یا رد آگاهی در گیاهان بدون داشتن تعریف واضحی از معنای این پدیده سخت است. مانکوزو می گوید: به سختی می توان درباره آگاهی سخن گفت؛ زیرا حتی درباره خودمان واقعاً نمی دانیم خودآگاهی چیست. بااین حال، برای صحبت درباره آن به عنوان خصوصیتی بیولوژیکی، یک رویکرد وجود دارد. خودآگاهی پدیده ای است که همگی ما داریم؛ مگر زمانی که خیلی عمیق می خوابیم یا وقتی از هوش رفته ایم.

مانکوزو کار خود را با آنالیز حساسیت گیاهان به بیهوشی آغاز کرد و متوجه شد که می توان گیاهان را با همان بی حس نماینده هایی بیهوش کرد که روی انسان جواب می دهند. وی می افزاید: این نتیجه بسیار شگفت آور است؛ زیرا همواره تصور می شد که خودآگاهی پدیده ای مرتبط با مغز است؛ اما فکر می کنم خودآگاهی و هوش هر دو تجسم بیشتری دارند و به کل بدن مربوط می شوند. درباره خواباندن گیاهان، تیم مانکوزو باور دارد که می تواند تا خاتمه سال 2023 به این هدف دست یابد.

227227